Tijdens het opzetten van de weersite ging mijn interesse ook uit naar historische weergebeurtenissen in Haaksbergen. Vele uren zijn doorgebracht in het Historisch archief en zijn besteed in het naspeuren van eigen kranten archief. Dit resulteerde in het artikel: Historische en Bijzondere weermomenten tot 2009
Na verloop van tijd ging mijn interesse ook uit naar het historisch weer in Nederland. Dit heeft geresulteerd in het artikel: “Nederlands weer vanaf 800”. Van de meeste jaren vanaf 800 is vermeld hoe het weer verliep in de lage landen en wat de gevolgen waren voor de bevolking, voedsel voorziening, het vee etc. Zoveel mogelijk is geprobeerd om te voorkomen van droge opsomming van jaarnummers met weergebeurtenissen. Dit artikel is nog lang niet af en zal actueel gehouden worden met nieuwe feiten uit het interessante en boeiend weer van de Nederlandse geschiedenis.

Mijn dank gaat uit naar de Uitgever van Wijnen www.uitgeverijvanwijnen.nl voor de toestemming tot gebruik van de gegevens uit het boek “Extreem weer” geschreven door dhr Jan Buisman www.duizendjaarweer.nl . Uit dit boek komen vele gegevens vandaan met toevoeging van eigen. Dit artikel is een mooie aanvulling geworden op “Historische en Bijzondere weermomenten tot 2009” in de gemeente Haaksbergen

Onderverdeling volgends de bekende Klimaat schommelingen:
0000 – 0300: Vrij warm, Romeins (Antiek Klimaat-Optimum), Romeinse tijd
0300 – 0900: Koel, nat, Vroeg-Middeleeuws Klimaat-Pessimum, Catastrofentijd
0900 – 1300: Vrij warm, Hoog-Middeleeuws Klimaat-Optium, Bloeitijd
1300 – 1430: -, Overgang naar de Kleine IJstijd, Catastrofentijd
1430 – 1850: Koel, Kleine IJstijd met 4 periodes: 1e 1430, 2e 1550, 3e 1650, 4e 1800-1840
1850 – heden: Warm, nat Modern Klimaat-Optimum

Perioden met weinig tot geen zonnevlekken (weinig zonsactiviteit):
1010 - 1050: Het Oort minimum
1280 - 1340: Het Wolf minimum
1460 - 1550: Het Spoerer minimum. Sommige zeggen van 1420 tot 1530.
1620 - 1720: Het Maunder Minimum. Sommige zeggen van 1645 tot 1715.
1790 - 1820: Het Dalton Minimum
Perioden van grote zonsactiviteit:
1923 - 2005: Modern maximum


Periode:
0764 – 1300: Hoge middeleeuwen
1300 – 1450: Late Middeleeuwen Catastrofale eeuw, hongersnood, Zwarte Dood.
1450 – 1575: Bourgondische tijd. Klimaat wordt kouder en ruwer. Grote waterrampen
1575 – 1675: Tachtigjarige oorlog en Gouden Eeuw Klimaat varieert van koud en ruw tot gematigd.
1675 – 1750: Regentenheerschappij Stadhouders Willem III en IV Vele bare winters.
1750 – 1825: Van Napoleon tot Verenigd Nederland en België. Veel koude winters en watersnoden.
1825 – 1900: Burgers en stoommachines
1900 – 1950: De wereldoorlogen
1950 – heden: Televisie en computer

Uitleg:
De winter van 1303 houd in de winter van 1302 /1303 lopende van december 1302 t/m februari 1303.

Het Antropoceen
De tijd waarin wij leven, wordt het Holoceen genoemd, de periode van de afgelopen tienduizend jaar. Het beginpunt van het Holoceen wordt gevormd door het einde van de laatste ijstijd.

Verschillende aardwetenschappers stellen nu voor (2012) aan deze geologische kalender een nieuwe periode toe te voegen, het Antropoceen. Letterlijk het tijdperk van de mens.
Ook wel het voorgestelde tijdperk waarin de mens invloed uitoefent op het aardse klimaat en de atmosfeer en daarmee op de biodiversiteit van organismen. Dat begon in de 17de eeuw.
De invloed van mensen op de aarde is zo groot en zo zichtbaar geworden, dat het Holoceen ten einde is gekomen.

De mens is een factor van belang geworden op de oerprocessen van de aarde waaronder het stijgen van de temperatuur, klimaatverandering tekort aan rivierwater tot de kleur van de aarde.

Temperatuur en maritimiteit per kwart eeuw:

De periode was over het algemeen vrij warm.
Het Romeins (Antiek Klimaat-Optimum).

Het vroeg-Middeleeuws Klimaat-Pessimum

0536
De extreme weersomstandigheden van 535-536 waren de ernstigste en langdurigste kortetermijnperiode van afkoeling in het noordelijk halfrond in de laatste 2000 jaar. Als oorzaak van deze extreme weersomstandigheden wordt gedacht aan een uitgebreide atmosferische stofsluier, mogelijk als gevolg van een grote vulkaanuitbarsting in de tropen. De effecten van deze gebeurtenis waren wijdverspreid. Weer dat niet bij het seizoen paste, leidde tot wereldwijde misoogsten en hongersnoden.
Het lijkt erop dat er een verband bestaat tussen de Tierra Blanca Joven (TBJ) uitbarsting van de Ilopango-caldera in centraal El Salvador en de gebeurtenis van 536 n.Chr

Na de uitbarsting daalde een langdurige 'nucleaire winter' neer over de wereld. Miljoenen mensen stierven aan de pest of voedselgebrek, volken gingen zwerven of verdwenen. Het waren apocalyptische tijden waardoor een nieuwe godsdienst als de islam een kans kreeg.

In 2018 maakte de historicus Michael McCormick van de Harvard Universiteit bekend dat de afkoeling is veroorzaakt door vulkanische activiteit op IJsland. Boringen in Zwitserland zouden daarvoor bewijs hebben opgeleverd. De grootschalige vulkaanuitbarsting in IJsland begin 536 vertroebelde de lucht in het noordelijke halfrond door de aswolken.
Het is niet nieuw dat het midden van de zesde eeuw een donkere tijd was in deze Dark Ages maar over de oorzaak van de duisternis bestond veel onduidelijkheid.

Na de uitbarsting waren 18 maanden lang Europa, het Midden-Oosten en grote delen van Azie dag en nacht in duisternis gehuld. De zon scheen het hele jaar licht zonder helderheid, net zoals de maan.’

Dat had ook een effect op de temperaturen. In de zomer van 536 was het anderhalf tot tweeënhalve graad Celsius kouder. Het was het koudste decennium van de voorbije 2300 jaar. Er viel die periode veel sneeuw, de oogst mislukte en mensen stierven van honger. In Ierse kronieken staat dat er tussen 535 en 539 geen brood was.

0540
Daarop volgden in 540 en 547 nog twee massieve uitbarstingen. Die vulkaanactiviteit in combinatie met de pest deden de Europese economie stagneren tot 640. Een piek in lood in het ijs zou wijzen op de heropleving van zilverontginning vanaf dat moment. Zilver wordt gewonnen uit looderts en de aanwezigheid van lood in het ijs wijst op de belangrijke rol van het edelmetaal in de samenleving op dat moment.

0541
Enkele jaren later, in 541, brak in de Oost-Romeinse haven Pelusium in Egypte de builenpest uit. De uitbraak werd ook wel de plaag van Justinianus genoemd, de Oost-Romeinse keizer op dat moment. De ziekte verspreidde zich snel en kostte aan een derde tot de helft van de bevolking van het Oost-Romeinse Rijk het leven, wat de ondergang van het Rijk heeft bespoedigd.

0800
De 9e eeuw wordt gekenmerkt door veel strenge winters (13) tegenover slechts drie zachte. De gemiddelde jaartemperatuur ligt waarschijnlijk vrij laag, met een dieptepunt kort voor 900.

De jaren waren Vrij warm.
Hoog-Middeleeuws Klimaat-Optium.

0900
De 10e eeuw heeft als overheersend kenmerk de grote droogte. Over de gemiddelde jaartemperatuur is bij gebrek aan gegevens weinig te zeggen. Er is echter een indicatie dat na het dieptepunt aan het eind van de
vorige eeuw de jaartemperatuur geleidelijk stijgt en tegen het jaar 1000 een maximum bereikt. Van de bekende acht winters zijn er zeven (zeer) streng; de zeven bekende zomers zijn alle (erg) warm.
Het was significant droog in de zomers van 974, 981, 988, 989, 993 en 994.

1000
In de 11e eeuw zet de stijging van de gemiddelde eeuwtemperatuur voor de winters zich voort tot een gemiddelde die alleen in de 20e eeuw zal worden overtroffen. In de 11e eeuw komen de zomers echter weer op een lager gemiddeld niveau. De jaartemperatuur vertoont in deze 11e eeuw een daling, met een minimum in de kwarteeuw 1101-1125. In de 11e eeuw worden de eerste Noordhollandse zeedijkjes opgeworpen.

1014
Stormvloed kustgebieden van zeeland

1042
Stormvloed kustgebieden van zeeland

1050
De Lek krijgt bedijking. De 32 kilometer lange Bovendamse dijk tussen Amerongen en Vreeswijk was een problematische dijk. Deze lag op slappe veenachtige ondergrond en had voortdurend te kampen met verzakkingen. Het was de zwaarste van alle Nederlandse rivierdijken en er werd voortdurend aan gewerkt. De dijk was van groot belang, omdat achter de dijk sprake was van een flink hoogteverschil. Bij een doorbraak zou het rivierwater in snel tempo naar de lager gelegen gebieden stromen.

1100
In de 12e en 13e eeuw is er veel veenontginningen. Noord-Holland is vanwege de inklinking van het veen op gemiddeld zeeniveau komen te liggen. Het land is steeds kwetsbaarder voor de invloed van de zee.
Stormvloeden leiden vaker tot watersnoodrampen. Veenstromen groeien uit tot meren, ontgonnen land verdwijnt weer in zee. Het moerassige, ondiepe Almere is na de afbraak van de veenkussens tussen Wieringen en Friesland in een grote Zuiderzee veranderd. Het zo ontstane Noordhollandse
Binnenmerengebied dat in open verbinding met de Zuiderzee staat, wordt later de Schermerboezem genoemd. In deze periode wordt begonnen met de aanleg van de grote omringdijken rond West-Friesland, Waterland, Zeevang, Oost- en Westzaan.
De winters zijn aanvankelijk vrij koud, maar in het slotkwartaal duidelijk te warm. Bij de zomers zien we een wisselend beeld en een stijgende tendens. Ook de gemiddelde jaartemperatuur vertoont een stijgende tendens.

1134
Stormvloed kustgebieden van zeeland

1135
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1164
Stormvloed

1163
Stormvloed en watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1170
Stormvloed rond Allerheiligen (2 november Allerheiligenvloed) die de vorming van de Zuiderzee (nu IJsselmeer) tot gevolg heeft. Daarvoor was onze kust nog gesloten.
Watersnood, eb en vloed traden op tot aan de muren van Utrecht.
De stormvloed forceerde een doorbraak bij Stavoren waar na het zeewater is doorgedrongen tot Utrecht.

1196
Bij de Sint-Nicolaasvloed in december 1196 werden grote delen van Noord-Nederland en het Zuiderzeegebied waaronder het eiland Griend overstroomd
Grote watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving.

1211
Dijkdoorbraak te Echteld.

1214
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1219
Bij de eerste Sint-Marcellusvloed, op 16 januari 1219 werden grote delen van Noord-Nederland en het Zuiderzeegebied overstroomd. Deze stormvloed was vooral zo desastreus, omdat na de storm het water met eb niet veel zakte en bovendien boven op de daaropvolgende vloed de storm nog eens verder aanwakkerde. Hierdoor braken de dijken die nog over waren alsnog grotendeels weg.
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1233
De eerste vermelding van een doorbraak van de Lekdijk. Waar dit precies gebeurde is niet bekend, maar een groot deel van het Sticht Utrecht liep onder. Het Lekwater komt tot aan Leiden.

1241
December wordt zo koud dat de Zuiderzee dicht vriest. Men kan zich te paard over het ijs voortbewegen.

1248
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1252
De warme zomer van 1252 wordt vergezeld door een extreme droge zomer in 1253.

1253
Het grootste, beste en duurste deel van Utrecht wordt in de as gelegd als gevolg van de droogte. De branden woekeren 9 dagen voort.

1262
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1276
De warme zomer van 1276 wordt vergezeld door een extreme droge zomer in 1277.

1287
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving.
In december vond de Sint-Luciavloed plaats. Als gevolg van een zware storm traden overstromingen op rond de Zuiderzee. Tientallen dorpen werden door het water verzwolgen en West- Friesland werd definitief gescheiden van het huidige Friesland. 50000 tot 80000 mensen kwamen hierbij om het leven. De Waddenzee en de Zuiderzee zoals we die nu kennen zijn bij deze vloed ontstaan.

1291
Watersnood in het rivierengebied. Grote rampen in de winter

1292
Doorbraak van den dijk in de Overbetuwe.

1296
De warme zomer van 1296 wordt vergezeld door een extreme droge zomer in 1297.

Overgang naar de Kleine IJstijd

1300
Overgang naar de Kleine IJstijd. De watersnoden langs de rivieren is het gevolg van ontbossing.

1301
Watersnood in het rivierengebied. Grote rampen in de winter. In september is de komeet van Halley te zien.

1302
De zomer is winters, het bovenrijndal staat blank en het is dus goed mogelijk dat ook het Rivierengebied van hoog water te lijden heeft. In de tweede helft van dat jaar is er een felle koudegolf.

1303
Strenge winter

1306
Strenge winter. Tot ver in de lente zal het koud blijven. Groot is de ellende onder mensen en dieren. Op veel plaatsen heerst gebrek aan voedsel, veevoer, drinkwater en brandstof met vele slachtoffers en enorme schade tot gevolg.

1307
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1309
Hevige kerskoude. De kou is zo streng, dat mensen om het leven komen.

1310
Watersnood in het rivierengebied. Grote rampen in de winter. In de zomer vernielt een hagelramp de gewassen, waaronder graan en fruit.

1312
Regen periode, zeer nat. Misoogsten gevolgd door hongersnoden. Dit gaat zo door tot 1316

1315
Tot 1317 ernstige hongersnood. Door geregelde misoogsten; slagregens en riviervloeden spoelen overal de oogst van de velden met schaarste, honger, ziekten tot gevolg.

1316
In de lente en zomer neemt de hongersnood, begonnen in 1313, catastrofale vormen aan: evenals vorig jaar komen zeer veel mensen en vee om. De hongersnood vindt haar oorzaak in een graancrisis. Een
hongerramp heeft zijn hoogtepunt in de zomermaanden, als de oude voorraden op zijn en de nieuwe oogst door misoogst niet in de schuren ligt. De zomer van dit jaar is de vierde natte in successie. In de herfst is er een einde gekomen aan de ruim een jaar geduurd hebbende regenperiode, maar dat was te laat voor de oogst van dat jaar. De hongersnood houdt nog aan tot in 1317.

1318
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1321
Watersnood in het rivierengebied. Grote rampen in de zomer

1322
Winterse ellende in Midden-Nederland. De vorst houdt aan tot 17 maart. Watersnood in het rivierengebied. Grote rampen in de zomer.

1323
Zeer strenge winter.

1325
Een zeer warme zomer en een zonnige herfst zet de droogte van de lente voort; de eerste grote droogteperiode in 20 jaar. De winter is streng.

1326
De zomer en de herfst zijn schrikbarend droog.

1327
17 mei: noodweer met zware windstoten en waarschijnlijk een windhoos. Aan het eind van het jaar gaat het hard vriezen.

1330
De zomer is nat en koud. Op 16 juli vindt er een totale onsverduistering plaats. De winter valt vroeg in.

1331
Evenals de lente is ook het begin van de zomer extreem warm en droog; de winter is zacht. Het is een hongerjaar. Zo zal 1332 ook vergaan.

1333
De zomer is zeer warm.

1334
St. Clemensvloed

1339
Grote delen van West- en Midden-Europa liggen gedompeld in een lange harde winter met twee of drie flinke vorstperioden.

1340
De zomer is bijzonder droog. Een winter met veel vorst en sneeuw.

1342
Watersnood door stagnerend zomers. Lagedrukgebied boven midden Europa
Na droge dagen wolkenbreuken. In juli bereikt het water in de rivieren ongekende hoogten. Het peil van de Main, behorend tot het stroomgebied van de Rijn, en andere Midden- Europese rivieren, stijgt zo onrustbarend en angstaanjagend, dat iedereen voelt dat dit op een vreselijke ramp moet uitlopen. De Rijn kan uiteraard zo’n kolossale afvoer niet verwerken, met dijkdoorbraken als gevolg. Het water stroomt de Overbetuwe, Nederbetuwe en Tielerwaard binnen en komt pas tegen de Diefdijk, op de grens met Holland, tot staan.

1343
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1344
Watersnood Noordelijke IJdijken en omgeving

1348
De zwarte dood (Zwarte pest) breekt uit in Europa. Het aantal slachtoffers van deze pandemie wordt geschat op 40 miljoen doden.
Er is enige samenhang tussen het weer en het optreden van de pest: de overbrengers/vlooien gedijen het best bij ca. 20 graden en een grote vochtigheid. Bij streng winterweer dooft de builenpest uit en in de zomer leeft ze weer op; voor de longpest geldt dit niet: de mensen infecteren elkaar door hoesten en niezen.