Voorjaar
Na de winter is het voorjaar in aantocht. Dat voorjaar breekt steeds vroeger aan.

Datum
De lente of het voorjaar breekt na de winter aan op het moment dat de dag weer net zo lang is als de nacht. Dit moment heet ook de equinox of we nachtevening.
Het woord 'Lente' komt van lengen: het moment waarop de dagen langer worden dan de nachten.
Dit jaar wordt het op 20 maart officieel voorjaar. In 2011 wordt het op 21 maart voorjaar voor het laatst deze eeuw. Tot 2044 wordt het elk jaar op 20 maart voorjaar en in de decennia daarna valt de eerste lentedag op 20 of op 19 maart.
Dat het voorjaar steeds vroeger valt, komt doordat het 'echte', astronomische jaar iets korter is dan het kalenderjaar inclusief eens in de vier jaar de schrikkeldag. De schrikkeldag duurt eigenlijk iets te lang. Daarom wordt in 2100 de schrikkeldag overgeslagen. Vanaf die datum zal het voorjaar weer veelal op 21 maart vallen.
De meteorologische lente, die niets anders is dan een afspraak tussen meteorologen, loopt elk jaar van 1 maart tot; juni. De afgelopen 50 jaar zijn sneeuwklokjes gemiddeld 22 dagen eerder gaan bloeien, speenkruid 20 dagen, pinksterbloemen 14 dagen en koekoeksbloemen 9 dagen eerder.

Dieren
'In mei leggen alle vogels een ei, behalve de koekoek/kwartel en de griet (grutto)/spriet (kwartelkoning), die leggen dan hun ei niet:
Blauwe reigers en aalscholvers leggen hun eieren soms al in februari.
Veel andere soorten leggen hun ei in maart of april.
De afgelopen jaren werd het eerste kievitsei gemiddeld rond 10 maart gevonden. In de jaren 50 was dat rond 20 maart.
Zangvogels leggen hun eieren tegenwoordig 10 dagen eerder dan 25 jaar geleden.
Kippen leggen het hele jaar door eieren omdat deze van oorsprong tropische dieren niet gevoelig zijn voor seizoensinvloeden.

Temperatuur
Van de 10 zachtste lentes sinds 1901 vielen er 9 na 1990.
Van de 38 hittegolven sinds 1901 vielen era geheel of gedeeltelijk in het voorjaar.
De zachtste lente van de afgelopen eeuw was die van 2007. De gemiddelde temperatuur bedroeg 2,8 graden Celsius hoger dan normaal. De op een na zachtste lente was die van 2009. toen was het 1,9 graden warmer dan het langjarig gemiddelde.
In de eerste helft van de 19e eeuw waren de lentes gemiddeld 1,8 graden warmer dan in de 20e eeuw.
Van de 5 zonnigste lentes sinds 1901 vielen er 3 na 2000.

Lentefeest·
Bijna alle Europese volkeren kennen al duizenden jaren een lentefeest. Deze feesten werden meestal gevierd op de lente-equinox of op de eerste volle maan daarna.
In Noord-West Europa heette het lentefeest feest veelal 'Ostara', 'Eostre' of 'Eastre', naar de gelijknamige Germaanse godin van de dageraad. In het Engels en Duits Is het woord voor Pasen (Easter en Oster) hiervan afgeleid. Ostara is verwant aan 'Oosten', waar de zon opgaat.
Eieren waren voor de komst van het Christendom al geliefde symbol en om de komst van het voorjaar mee te vieren.
De paasvuren, die in Duitsland en in mindere mate in Oost-Nederland populair zijn, symboliseren het verdrijven van de donkere winter en de komst . van het licht.

Lentekriebels
Voorjaarsmoeheid of lentedip is een algemeen, niet nader omschreven gevoel van moeheid en lusteloosheid.
Jaarlijks heeft 3 tot 5 procent van de bevolking ernstig last van een winter- of voorjaarsdip. Vrouwen hebben 4 keer zo vaak last van een winter- of voorjaarsdip als mannen.

Pasen
Het woord 'Pasen' komt van het Joodse 'Pesach'. Bij het aanbreken van de lente werd door de joden ritueel een lam geslacht.
Bij de Christenen werd het lam symbolisch vervangen door Jezus.
Net als bij de joden en de heidenen wordt de datum van het Christelijke Pasen bepaald door de maan. Pasen valt op de eerste zondag na de eerste volle maan na het aanbreken van de astronomische lente.
Pasen valt op zijn vroegst op 22 maart en op zijn laatst op 25 april.
De komst van de lente werd in Nederland vroeger gevierd met het binnenhaten van een in het groen geklede jongen of jonge man, de Wildeman. In Engeland heette hij de Green Man.

Voorjaarsschoonmaak
Een op de drie huishoudens houdt een jaarlijkse voorjaarsschoonmaak. Van de huishoudens waar de gemiddelde leef· tijd van de hoofdbewoners onder de 35 ligt, houdt bijna de helft in het voorjaar een grote schoonmaak.
Vroeger waren er speciale 'schoonmaakgerechten': maaltijden die snel klaar zijn, zodat de huisvrouw al haar tijd kon besteden aan het reinigen van het huis.

Voeger noemde men de maanden naar de in die maanden te verrichten werkzaamheden.

Mist is eigenlijk niets anders dan een lage wolk. Als het aan het oppervlak koud genoeg wordt, condenseert waterdamp tot water. Mist bestaat dus uit heel kleine waterdruppeltjes die net boven de grond hangen. Het ontstaat als de grond en de lucht daarboven snel afkoelen. Bijvoorbeeld vlak na een regenbui (want dan zit er veel vocht in de lucht), terwijl er geen wolken zijn (want dan kan warme lucht snel verdwijnen) of als er weinig wind is (zodat de mist blijft hangen en er geen warme lucht uit hogere luchtlagen wordt aangevoerd).

Mist ontstaat meestal door afkoeling rond zonsondergang of tegen zonsopkomst.
De kans op mist is het grootst tussen de maanden oktober en januari. Daarom noemen we dat het mistseizoen. In het mistseizoen komen in het binnenland per maand 8 tot 10 mistdagen voor.
De vorming van mist hangt af van veel factoren, niet alleen van weer en wind, maar ook van de bodem, begroeiing, reliëf en de nabijheid van warmtebronnen zoals steden. Mist kan dus heel plaatselijk optreden en kan ook ontstaan boven sneeuw. Het zicht loopt dan soms terug tot minder dan 10 meter.
Zeker in de bergen is het dan moeilijk om je te oriënteren en de weg te vinden.

Als het aardoppervlak zo sterk afkoelt door uitstraling kan vlak boven de grond de waterdampconcentratie de verzadigingswaarde bereiken. Een deel van de lucht condenseert dan tot waterdruppeltjes en zo ontstaat er mist.
Vanaf het moment de grond meer warmtestraling uitzendt dan dat deze van de atmosfeer ontvangt koelt de grond af, vooral in de avond en s’nachts. Als dan de luchtvochtigheid 100% wordt kan zich mist vormen. En dan vooral lage windsnelheid is gunstig voor de vorming van mist. Ook de luchtkwaliteit heeft veel invloed op de vorming van mist. Met name de concentratie van stofdeeltjes. In schone lucht treedt condensatie bij een lagere temperatuur op dan in vervuilde lucht.

Slecht zicht vormt een risico voor het verkeer. Weggebruikers kunnen er niet genoeg op worden gewezen bij mistig weer snelheid te minderen en meer afstand te houden. In een plotseling opdoemende mistbank kan het zicht opeens zeer slecht worden. De laagstaande zon kan de automobilist volledig verblinden, zeker als ook de autoruiten beslagen zijn. Bij temperaturen rond het vriespunt en vorst kan de mist aanvriezen en aanleiding geven tot verraderlijke gladheid.

In de meteorologie wordt van mist gesproken als het zicht minder dan 1000 m is door de aanwezigheid van vocht in de lucht.
Bij een zicht minder dan 200 m spreken we van dichte mist en is dit gevaarlijk voor het wegverkeer.
Bij een zicht van minder dan 50m spreken we over zeer dichte mist.

Boven zee ontstaat zo vaak mist omdat condensatie van vochtige lucht door een dalende temperatuur niet alleen plaats vindt als warme lucht verdwijnt. Het kan ook gebeuren dat er koude lucht aangevoerd wordt. Bijvoorbeeld van het land de zee op. Daar is het vaak warmer, waardoor er boven het water mist ontstaat.

Soorten mist

Dauw
Als vochtige lucht dicht bij de grond afkoelt in volledig windstil weer, dan ontstaat er dikwijls dauw.
Of te wel: Dauw ontstaat als de grond 's nachts warmte verliest en daarmee de lucht, die direct met de grond contact heeft, afkoelt tot het dauwpunt. Op dit punt condenseert waterdamp in de lucht op elk willekeurig koud oppervlak. Een heldere nacht en windstilte zijn ideale omstandigheden voor een dauwachtige ochtend.
Op een rustige herfstochtend kun je de dauwdruppeltjes mooi bewonderen, die aan spinnenwebben en bladeren zitten. Dauw op gras wordt wel eens verward met waterdruppels, die planten zelf produceren. Deze waterdruppels kunnen soms niet verdampen, omdat de lucht er om heen al verzadigd is met water. Deze druppels zijn grote druppels, die meestal aan de uiteinden van de bladeren hangen, terwijl de kleinere dauwdruppels het gehele blad bedekken.
Veel dauw doet zich voor als vochtige warme lucht over oppervlakten beweegt, die al erg koud zijn. Dit kan gebeuren als het weer plotseling omslaat na een koude periode. Pp plaatsen zonder veel regen is de dauw een essentiële bron van water voor plant en dier.

Dooimist
Wanneer zachte lucht over een smeltende ijsvlakte of een sneeuwlaag stroomt, koelt de lucht af en ontstaat er mist.
Dooimist op:
11/12/2021 van 10:00 – 20:30 uur na -4.8 graden vorst.

Grondmist
Een mistlaag dicht bij de grand, onder ooghoogte. De eerste grondmist ontstaat vaak in de buurt van sloten en vochtige stukken weiland.

Industriele mist
Om mist te vormen zijn condensatiekernen nodig. Dit zijn kleine deeltjes waaraan de waterdamp zich kan hechten 't zodat druppeltjes ontstaan. Stof dat afkomstig is van rook uit fabriekspijpen of van uitlaatgassen kunnen bijvoorbeeld condensatiekernen vormen.

Nevel
Gewone mist is dunner, het zicht is dan ongeveer 1 a 2 kilometer. Een vergelijkbaar verschijnsel, dat verantwoordelijk is voor stof en rook in de atmosfeer, wordt ook wel nevel genoemd.

Rijp
Rijp kan ontstaan als de lucht en de grond kouder zijn dan 0 °C. Als lucht wordt afgekoeld en contact heeft met koude grond, wordt het verzadigingspunt bereikt bij temperaturen onder nul. De waterdamp in de lucht bevriest dan en vormt naaldachtige ijskristallen, die op de grond worden neergelegd als een dun laken van rijp. Rijp kan ook aanvriest op takken, gras of op andere voorwerpen. Na een nacht met mist bij temperaturen onder nul kan de natuur er door rijpvorming prachtig uitzien. Een laag rijp kan in één nacht behoorlijk dik worden. Rijp ontstaat gewoonlijk na een heldere koude nacht.
Zwarte rijp, als de lucht kouder is dan 0 °C, kan zich voordoen zonder zichtbare tekenen van rijp, als de lucht zeer droog en niet verzadigd is bij die temperaturen onder nul. Deze vorm van rijp is zeer schadelijk voor planten.

Bij temperaturen onder het vriespunt gaat de neerwaartse waterdamp aan het aardoppervlak direct over in ijs. Door dit proces vormt zich rijp. Omdat e randen van sommige bladeren het sterkst afkoelen beperkt rijpvorming zich vaak alleen tot de randen van het blad.

Rijm
Een andere uiting van rijp is de zogenaamde rijm. Dit is een ijsbedekking, die op oppervlakten ontstaat als deze blootgesteld worden aan onderkoelde mist. Mist waarin de waterdruppels kouder zijn dan 0 °C, maar niet bevroren zijn. Als zulke mist in contact komt met het oppervlak, zal de mist bevriezen en kunnen er ijskorsten ontstaan.

Als zich eerst dauwdruppels vormen die daarna als gevolg van verdere temperatuurdaling bevriezen, spreken we van rijm.

Slootmist
Tijdens een heldere avond of nacht met weinig wind koelt de lucht dicht bij de grond veel sneller af dan op iets grotere hoogte. De lucht bij de grond zal dan ook het eerst verzadigd raken, waarna zich een dun laagje mist kan vormen. Koude lucht is ook zwaarder dan warme lucht en daarom zoekt de koude lucht de laagste plekken uit, en dat zijn vaak de sloten. Boven die sloten vormt zich daarom vaak de eerste mist. Het wat warmere water in de sloot kan ook nog eens extra vocht verschaffen voor de mistvorming. Deze slootmist zal zich bij ongewijzigde omstandigheden geleidelijk over het weiland uitbreiden en kan prachtige plaatjes opleveren van koeien die nog net niet de kop boven de mist uitsteken.

Smog
Smog is een combinatie van rook, vervuiling en mist. De Londense smog, rond de jaren 60 van de vorige eeuw, werd veroorzaakt door rook en zwaveldioxide van het stoken van steenkool, dat in de meeste huishoudens toen gebruikt werd. Inmiddels behoort deze smog tot het verleden.
De grootste bedreiging voor de volksgezondheid en de leefomstandigheden in steden is nu, na de jaren 80 van de vorige eeuw, afkomstig van uitlaatgassen van auto's. Deze uitlaatgassen bevatten koolmonoxide, stikstofoxide, verschillende koolwaterstoffen, lood van gelode benzine en kleine hoeveelheden SO2 en kooldioxide. In hete zonnige omstandigheden zijn de effecten van vervuiling nog erger, omdat zich dan fotochemische smog vormt.
Het zonlicht heeft invloed op stikstofmonoxide, die ozon en stikstofdioxide vormen. Samen met formaldehyde en peroxyacetylnitraat (PAN) veroorzaken zij geïrriteerde ogen en longen en zijn ook schadelijk voor de planten. Als het aantal neveldeeltjes in de lucht groot is, wordt het zicht steeds minder en de vochtigheid in de lucht kan condenseren naar mist en smog.

Stoommist
Stoommist of Arctische rook is het gevolg van een koude luchtstroom over water. Er moet een groot temperatuurverschil tussen water en de lucht zijn, ten minste 10 °C om stoommist te krijgen. Verdamping van het warmere water naar de koudere lucht verzadigt deze vrijwel meteen en de damp condenseert Dit soort mist is vaak te zien in het noordpoolgebied, waar koude lucht ontstaat boven het ijs en sneeuw. Deze koude lucht blaast over het relatief warme water en het oppervlak begint te stomen. Zelden wordt de mistlaag dikker dan 15 meter. Een vergelijkbaar fenomeen kan men in de zomer zien boven zonverwarmde straten na een plotselinge regenbui. Ook koude lucht over het warmere water van meren en rivieren levert hetzelfde resultaat op.

Stralingmist
Mist kan ook 's nachts in rivierdalen of boven laagliggend land ontstaan. Dit soort mist wordt gevormd als lucht, die nog steeds vochtig is, afkoelt omdat de grond eronder warmte verliest in de avond en nacht. Het is een gevolg van straling en wordt daarom ook wel stralingsmist genoemd. Stralingsmist komt alleen voor boven land en is het meest waarschijnlijk als de nachten lang zijn, dus in de herfst en de winter. Deze mist kan gedurende de volgende dag aanhouden en zelfs een aantal dagen. In de zomer is de zon in het algemeen warm genoeg om deze mis vroeg in de ochtend te laten verdwijnen.
Om deze mist te creëren zijn een heldere lucht (zodat de grond 's nachts meteen afkoelt) en lichte luchtbeweging (rond 1-3 meter per seconde) nodig. Als er helemaal geen luchtverplaatsing is, zal zich maar een dun laagje mist op de grond vormen. Als er teveel wind is, zal de lucht opgetild worden om een laaghangende stratuswolk te vormen. Stralingsmist bestaat meestal uit flarden, afhankelijk van de contouren van het landschap en de gelijkmatigheid, waarmee de grond haar warmte verliest. Het heeft de neiging om te blijven hangen in dalen, omdat de lucht dikker en zwaarder wordt als deze afkoelt en langs een helling naar beneden daalt. Een laag stralingsmist kan 300 meter dik zijn, maar gewoonlijk is dat minder.

Vuurwerkmist
Kruitdampen van vuurwerk functioneren ook als condensatiekernen. Mistdruppels klampen zich daar dus lekker aan vast. .

De hoeveelheid gevallen neerslag (regen, sneeuw, hagel, ijzel) wordt opgegeven in millimeters water. Sneeuw, hagel en ijzel moeten dus voor de meting gesmolten worden. 1mm smeltwater komt dan overeen met een sneeuwhoogte van 1cm.
Een liter water, uitgespreid over een opperv1ak van 1 vierkante meter geeft een laagje van 1 mm dikte.
Een gewone bui geeft ongeveer 1 tot 3 mm, flinke buien 3 tot 10 mm en zware buien nog meer dan 10 mm. Bij een stortbui van 40 mm, valt er dus op elke vierkante meter 40 liter. Dat is evenveel als er in een melkbus gaat.

Wateroverlast wordt niet alleen veroorzaakt door de hoeveelheid en duur van neerslag, maar is ook afhankelijk van de landelijke karakteristieken zoals grondsoort, bebouwing, afvoermogelijkheden, voorgaande neerslaghoeveelheid en het jaargetijde.

De totale hoeveelheid water (zoet en zout) op aarde bedraagt circa 1.35 miljard km3. De atmosfeer bevat slechts 0.0001 % van dit totaal. Er valt op aarde jaarlijks 30 keer meer water dan de atmosfeer maximaal aan water vast kan houden.

De hoeveelheid water, die in de vorm van wolken boven onze hoofden kan drijven, is onvoorstelbaar groot.
Een wolk van 500 bij 100 bij 20 meter kan al 1300 ton (1.300.000 liter) water bevatten. Gelukkig valt nooit alles tegelijk op een plek !
Men heeft uitgerekend hoeveel water er bij een normale regenbui neervalt. Bij een heel licht regentje van 1 mm (niet de moeite waard om over te praten) valt toch al per Km2 1 miljoen liter water


Al het water dat op aarde aanwezig is, wordt opgewarmd door de zon. Het verdampt en de warme waterdamp stijgt op. Komt dit hoog in de atmosfeer terecht waar het kouder is, dan koelen de waterdeeltjes weer af en condenseren ze. Deze temperatuurdaling bedraagt +/- 1 °C per 100m stijging. Dit betekent dat de damp in kleine druppeltjes verandert. Zij vormen samen een wolk. In een wolk stoten de minuscule waterdruppeltjes tegen elkaar aan, waardoor ze aangroeien en steeds zwaarder worden. Voor een regendruppel zijn miljoenen wolkendruppeltjes nodig. Zijn de druppels zwaar genoeg, dan vallen ze naar beneden. Ze vallen als regen op het aardoppervlak, als het daar niet vriest.

In het najaar of winter zien we vaak vochtige straten en fiets- voetpaden ook al heeft het niet geregend.
Meestal hebben wij dan te maken met vochtige lucht en koude grond waardoor de lucht op de grond condenseert. Vaak gaat het dan na enige tijd regenen.


Soorten neerslag

Bui
Neerslag die niet langer dan een uur duurt.

Extreem zware neerslag
Periodes met extreem zware regenval vergezeld van onweer komen in Europa elk jaar wel voor. Ook hevige sneeuwval gevolgd door krachtige dooi is een jaarlijks terugkerend verschijnsel dat zorgt voor wateroverlast en overstromingen. De ene keer ligt het zwaartepunt van de regen in de Alpen, in Oostenrijk, Zwitserland of het noorden van Italië de andere keer bijvoorbeeld in het Sudetengebergte op de grens van Tsjechie en Polen. Zware onweersbuien kunnen ook lokaal leiden tot grote wateroverlast en schade

Hagel
Onweerswolken (cumulonimbus) geven soms hagel in plaats van regen, zelfs in de zomer. Hagelstenen zijn min of meer ronde ijsballetjes. In de dwarsdoorsnede kan men lagen van helder en van ondoorschijnend ijs herkennen.
Hagelstenen ontstaan als ijskristallen herhaaldelijk in de wolk heen en weer geworpen worden door sterke luchtstromingen. Zij klonteren samen met onderkoelde wolkdruppels, die bevriezen en een laag ijs vormen om de oorspronkelijke kern heen. Helder ijs wordt gevormd als de hagelsteen zich in het lagere deel van de wolk bevindt, waar het warmer is en water langzamer bevriest. De ondoorzichtige
lagen vormen zich in de top van de wolk, waar de druppel meteen bevriest zodra hij contact maakt.

Zwaarste hagelstenen
Hagelstenen zijn gewoonlijk 5-50 mm in doorsnede, maar er zijn ook grotere stenen tot 200 mm gesignaleerd. Hevige hagelstormen komen het meest voor boven de vlaktes in de binnenlanden, waar grote actieve onweersbuien veel voorkomen.
2010: 900gr in USA. 20cm doorsnede.
2013: 500gr in Duitsland. 14cm doorsnede.

Hevige neerslag
Grootschalige overstromingen zijn meestal het gevolg van langdurige en intensieve neerslag. Ook het water afkomstig van smeltende sneeuw en gletsjers kan de waterstanden in de rivieren sterk doen stijgen. Als er dan ook herhaaldelijk actieve regenzones over de wassende rivieren trekken treden de rivieren al gauw buiten hun oevers. Vooral in de winter wanneer er weinig verdampt, de vegetatie nauwelijks water tegenhoudt en de bodem verzadigd raakt. AI het water ook van grotere hoogte zoekt dan zijn uitweg via beekjes en rivieren die het niet meer aan kunnen.

Hevige regenval wordt meestal veroorzaakt door diepe depressies in het gebied van de Middellandse Zee, de Alpen, de Pyreneeën of in het midden of noorden van Europa. De actiefste regenbuien ontstaan vaak in gebieden waar koude lucht uit het noorden van Europa in aanraking komt met zeer warme en vochtige lucht uit de Middellandse Zee. Een klassiek voorbeeld is de Genua-depressie in de Golf van Genua die vooral aan de zuidkant van de Alpen zorgt voor zondvloedachtige regens. De bergmassieven dwingen de lucht tot stijgen waardoor de buien nog zwaarder kunnen worden. De orografische regens, zoals de weerkundigen dat noemen, kunnen lokaal honderden millimeters per dag opleveren.

Motregen
Druppels van minder dan een millimeter doorsnede die langzaam op ons neerdalen.

Regen
Als voor langere tijd neerslag wordt verwacht uit een aaneengesloten wolkendek of door meerdere buien bij elkaar, dan heet het pas regen.

Sneeuw
Sneeuw ontstaat in de bevroren toppen van grote dikke wolken. Daar ontstaan minuscule ijskristallen bij zeer lage temperaturen, beneden de -40 °C), die steeds meer gekristalliseerde waterdamp in zich opnemen om mooie symmetrische sneeuwvlokken te vormen. Als ze zwaar genoeg zijn beginnen ze te vallen. Als de temperatuur op de route van de top van de wolk naar de grond overal beneden de 0 °C is, zullen de sneeuwvlokken nog intact zijn als ze de grond raken en op weg naar beneden in grootte groeien.
Er valt droge poederachtige sneeuw als de temperaturen zo laag zijn, dat de vallende kristallen niet smelten en aan elkaar vriezen als ze elkaar raken in plaats van lange zachte vlokken te vormen. Dit is zeer lichte sneeuw, die overal doorheen dringt, maar ook ideaal is voor skiën.
Natte sneeuw daarentegen bestaat uit kristallen, die gesmolten zijn en weer aan elkaar gevroren als zachte vlokken. Deze sneeuw is ideaal voor sneeuwballen en sneeuwpoppen, omdat het goed plakt.
Om aan het equivalent van 25 mm regen te komen, is er 900 mm droge sneeuw en 175 mm natte
sneeuw nodig.

Wolkbreuk
Een wolkbreuk is een enorme plensbui, die in korte tijd een gebied of wijk onder water zet. In een warm klimaat is zo'n hevige bui veel gewoner dan in het gematigde klimaat dat in Nederland en België bestaat, zodat aan dat begrip niet overal dezelfde betekenis wordt gehecht. Ook in Nederlandse publicaties worden verschillende definities genoemd.
Een bui, waarin het zo hard regent dat er in 5 minuten 10 mm of meer valt wordt door het KNMI een wolkbreuk genoemd. Als deze intensiteit een uur lang aanhoudt zou er 120 mm kunnen vallen. Ook bij een uursom van 25 mm of hoger wordt de regenval als wolkbreuk geboekt. Het zicht loopt tijdens een wolkbreuk terug tot soms minder dan 200 meter

Zware regen
Als er op tenminste 1 KNMI station binnen 24 uur minstens 50 mm neerslag valt, spreken we van een dag met zware regen.

Zure regen
Zwaveldioxide komt vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen, vooral olie en kolen, en komt dan in de lucht en in wolken terecht als zwavelig zuur en zwavelzuur. Deze zuren zijn schadelijk voor plant en dier, omdat ze over grote afstanden kunnen worden meegenomen en met de regen mee naar beneden vallen. Zure regen verzuurt geleidelijk aan meren, rivieren en de grond waarop de regen valt. De effecten van zure regen op het milieu werden in Europa het eerst zichtbaar in west- en zuid-Scandinavië in de jaren 60 van de vorige eeuw, waar meren zuur waren geworden en geen leven meer bevatten.
Zure regen heeft vermoedelijk ook de wijd verspreide schade aan de bossen in Centraal-Europa veroorzaakt. Zwaveldioxide heeft bovendien zijn bijdrage geleverd aan de bekende Londense mist/smog, die duizenden levens heeft gekost. Het gebruik van rookvrije brandstoffen heeft in dit opzicht de lucht in onze steden schoner gemaakt en er is strikte controle op de hoeveelheid zwaveldioxide, die is toegestaan in energiebedrijven en fabrieken.
Zuur in de stadslucht, in dit geval voornamelijk van stikstofoxide uit uitlaatgassen, is ook verantwoordelijk voor de schade aan kalkstenen en marmeren gebouwen.



Volgens het KNMI heeft regen in sommige landen invloed op verkiezingsuitslagen. Als het in de VS lang niet heeft geregend, valt de uitslag in de droogste regio's ongunstiger uit voor de zittende president dan bij voldoende neerslag. Want droogte levert s!echte oogsten op met voedselproblemen en sociale onrust tot gevolg.

Bij ons, lijkt het altijd te regenen, of is dit niet zo.
Kijk je naar een kaart met mondiale neerslagpatronen, dan zie je dat er op de evenaar gemiddeld veel meer regen valt. Omdat wij aan zee wonen, regent het bij ons wel iets vaker dan in Oost-Europa bijvoorbeeld. Maar dat het eigenlijk best meevalt, bewijst Gerard Poels die bijhield hoe vaak hij een nat pak haalde op de fiets op weg naar zijn werk: www.hetregentbijnanooit.nl

Bliksem is in het open veld vrijwel altijd levensgevaarlijk. Bij dreigend onweer, kun je niet voorzichtig genoeg zijn. Niet alleen de bliksem vormt een risico, onweersbuien gaan vaak vergezeld van wolkbreuken en slagregens en soms ook van hagelstenen zo groot als tennisballen en gevaarlijke windstoten. Dat leidt gemakkelijk tot schade, niet alleen door bomen die omwaaien of takken die afbreken maar ook door blikseminslagen, waarbij soms een hele regio zonder stroom komt te zitten. Door de hevige neerslag kunnen beken en rivieren plotseling buiten hun oevers treden. In de woest kolkende en veel bredere rivier verandert de pittoreske camping aan het kabbelende beekje plotseling in een hel. Modderstromen en lawines kunnen enorme schade aanrichten; hierbij komen jaarlijks mensen om het leven. Zeker in de bergen kan het weer ineens totaal omslaan waarbij zon en warmte plaatsmaken voor kou en sneeuw, ook midden in de zomer. Temperatuurdalingen van 20 graden in korte tijd zijn dan geen uitzondering.

Meestal ontstaat onweer overdag. Stapelwolken (cumuli) ontstaan door de opwarming van de aarde, die de lucht erboven verwarmt. De lucht stijgt en koelt daarbij af. Koudere lucht kan minder vocht bevatten en er condenseren kleine waterdruppels, een wolk. Deze wolk groeit gestaag uit, wordt steeds hoger en kijken we er van opzij tegenaan, dan zien we een aambeeld ontstaan.
In de nacht ontstaat echter van tijd tot tijd ook onweer. Om een wolk te laten ontstaan is een temperatuurverschil met de hoogte nodig. Wordt er in de hogere luchtlagen koudere lucht aangevoerd, dan ontstaat dit temperatuurverschil ook. Omdat de lucht onderaan relatief warm is, gaat die opstijgen en de wolken kunnen zo ook uitgroeien tot (kolossale) onweerswolken.

De hevigste onweersbuien ontstaan in de regel 's zomers in vochtige lucht en bij bijzonder warm weer. Vooral wanneer koelere lucht in aantocht is kunnen zich enorme onweerswolken ontwikkelen waarvan de toppen soms tot meer dan 15 kilometer hoogte uitgroeien waardoor er enorm veel water in zit. Een onweerscomplex, groot of klein, is niets anders dan een atmosferische warmtewisselaar. Aan de voorzijde wordt hete lucht met een vaartje naar binnen gezogen en omhoog getransporteerd. Daar staat de lucht zijn energie af waardoor het onweerscomplex gaande blijft. Zodra de lucht is afgewerkt, is die koud geworden en verzadigd met vocht valt het als afval naar beneden. Daar spreidt het zich uit over het aardoppervlak, regen en wind veroorzakend.
Zeker in de bergen kan onweer verraderlijk zijn. De ontwikkelende onweerswolken ontrekken zich door de hoge bergtoppen vaak aan het zicht, zodat de bergwandelaar geen weet heeft wat er zich in zijn naaste omgeving afspeelt.

Wat is onweer ?
Onweer is een plotselinge elektrische ontlading, waarneembaar door een lichtflits (bliksem) en een rommelend geluid (donder). Deze ontlading vindt plaats tussen een onweerswolk en de aarde.
Onweer is opgebouwd uit drie elementen wolken, bliksem en donder, bliksem en donder ontstaan door een elektrische stroom. De atmosfeer is altijd elektrisch geladen, negatief onderin en positief bovenin. De elektriciteit (het onweer zelf) ontstaat als er een temperatuurverschil is van minimaal 40 graden Celsius tussen de grond en 5 kilometer hoogte.

Waar komt de lading vandaan ?
Binnen een onweerswolk stijgt de warme lucht en condenseert. Wanneer kleine wolkendruppels zo hoog komen dat ze bevriezen, raakt de buitenkant positief geladen, de binnenkant is negatief. Door uitzetting springt de buitenkant los en de kleine positief geladen ijsschilfers worden verder mee omhoog genomen. Zo wordt de bovenkant van de wolk positief geladen. De onderkant van de wolk krijgt een negatieve lading. Door de aantrekkingskracht van de negatieve lading onderin de wolk, wordt het aardoppervlak zelf weer positief geladen.

In de zomer is het meestal zo dat de aarde positief en de wolk negatief geladen is. De ladingsuitwisseling gaat daarbij in een tamelijk groot aantal stapjes. Vaak ongeveer twintig. Per stapje is de hoeveelheid lading daardoor minder groot. Bovendien bevindt de onweerswolk zich op tamelijk grote hoogte.

In de winter komt de bliksem soms uit een tamelijk laag hangende en sterk positief geladen wolk. De kans op een ontlading van wolk naar grond is daardoor een stuk groter dan tussen de wolken onderling. Daarbij komt alle lading in één keer vrij. Winters onweer is al heel wat boerderijen in het verleden fataal geworden.

Hoe ontstaat een bliksem ?
Door kleine verschillen in lading onderaan de wolk kan een vonk ontstaan. Hierdoor wordt de lucht beter geleidend en ontstaat een eindje verder een nieuwe vonk. Zo ontstaat een goed geleidend kanaal naar de aarde toe: de voorontlading. Dit gebeurt binnen een honderdste van een seconde en stapsgewijs. Hierdoor krijgt de bliksem zijn grillige vorm en ontstaan de vertakkingen. Als dit kanaal 20 tot 100 meter boven de aarde is, ontstaat door de opgebouwde spanning vanaf de andere kant ook een kanaal: de vangontlading. De afstand is nu klein genoeg om kortsluiting te maken. De hoofdontlading volgt de ontstane route (100.000 km/sec.). Vaak vinden langs het kanaal zeer snel meerdere ontladingen plaats, die wij echter als een lichtflits waarnemen. 65% van de ontladingen vindt binnen de onweerswolk plaats.

Hoe ontstaat de donder ?
De bliksem verwarmt de lucht zeer plotseling tot wel 25.000 graden Celsius (= 4x de oppervlaktetemperatuur van de zon). De lucht zet dan zeer snel uit en explodeert als het ware. Dit geeft een enorme knal (de donder).
Licht plant zich voort met een snelheid van 300.000 km per seconde. De lichtflits en de knal vinden gelijktijdig plaats, maar het geluid loopt per kilometer drie seconden achter. Het aantal seconden tussen de flits en de donder, gedeeld door drie is, bij benadering, de afstand (in kilometers) tot het onweer.

Bliksem en donder snel of lang achter elkaar ?
Wanneer er een bliksemflits is geweest, volgt er direct daarop de donder. Als er dus een bliksem inslaat vlakbij je, zal de bliksem en donder bijna tegelijkertijd ontstaan. Maar licht en geluid hebben een snelheid. Je ziet dus eigenlijk als er een vogel voorbijkomt wat er heel even geleden is gebeurt. Dat is dat héél eventjes, maar wanneer je over heel grote afstanden gaat kijken, scheelt het toch wel wat. Je ziet bijvoorbeeld de zon, zoals hij 8 minuten geleden was! Zo is het hetzelfde met geluid. Wanneer iemand je roept hoor je dat soms seconden later. Maar licht en geluid hebben niet dezelfde snelheid. Dus wanneer je een bliksemflits ziet, die ongeveer één kilometer ver is, zal je het geluid dus 3 seconden later horen. Kortom, wanneer je een flits ziet en drie seconden later de donder hoort, dan betekent dat dat het onweer ongeveer één kilometer ver is.

Algemene onweersinformatie
Bij (opkomend) zwaar onweer met soms ieder seconde een bliksemflits, kan het heftig tekeer gaan en moet u bedacht zijn op plotselinge windvlagen, slagregens en hagel. Zware onweersbuien ontstaan in een vochtig overgangsgebied van zeer warm (tropisch) naar veel kouder weer. Tijdens zo'n bui kan de temperatuur in minder dan een half uur 10 tot 15°C dalen. De buien worden het hevigst als er op grote hoogte in de atmosfeer een zeer sterke wind staat (straalstroom). Wanneer er onweer wordt verwacht moet altijd rekening worden gehouden met de mogelijkheid van heftige weersverschijnselen, zoals plotselinge windstoten, zware regen of hagel. Hoe zwaar de buien werkelijk worden is in de regel pas kort tevoren vast te stellen. Waarschuwingen voor zware windstoten of hagel worden daarom in het algemeen niet eerder dan 6 tot 12 uur vóór de buien gegeven. Uit de tijd die verstrijkt tussen bliksem en donder kunt U afleiden of het onweer nabij is. Het geluid legt in drie seconden een afstand van ongeveer één kilometer af. Als de donderklap binnen 10 seconden na de bliksemontlading te horen is dan is het onweer gevaarlijkdichtbij en kunt U het best binnenshuis blijven, in een afgesloten auto of metalen caravan.

Welke soorten bliksem kennen we ?
Bolbliksem
Een bolbliksem is een bliksem in de vorm van een voetbal, die beweegt. Bolbliksems kunnen in huis heel gevaarlijk zijn, maar komen bijna niet voor. Er zijn verhalen dat een bolbliksem door de voordeur een huis binnenkwam en door de achterdeur weer naar buiten schoot. De verklaring voor bolbliksems is nog nooit gegeven.
Parelmoerbliksem
Dit zijn bliksems die elkaar in snel tempo opvolgen. Ze komen vlak achter elkaar aan. Mensen hebben parelmoerbliksems nog nooit kunnen fotograferen.
Sint-Elmusvuur
Dit groen- of blauw-wit-achtige lichtverschijnsel treedt op wanneer grote ladingsverschillen worden opgebouwd voordat de ontlading komt. Dan kan het gebeuren dat voorwerpen bij de grond zo sterk geladen worden, dat er (positief) geladen vonken uit weglekken. Dit kan bij uitstekende voorwerpen gebeuren zoals antennes en scheepsmasten. Wanneer er ook nog een ontlading in de buurt is, kan de bliksem elk moment inslaan.
Bij daglicht is elmsvuur natuurlijk moeilijker waar te nemen, maar het sissende geluid ervan en de vreemde gewaarwording van geëlektrificeerd hoofdhaar kan een teken zijn van een ontlading, zelfs bij blauwe hemel.
Weerlicht
Dit is het licht die je ziet wanneer er een ontlading heeft plaatsgevonden in een wolk.
Zigzagbliksem
Dit zijn de gewone bliksemflitsen die je ziet, die van een wolk naar de aarde schieten, of van wolk naar wolk.

Weetjes over bliksem
Bliksem slaat jaarlijks ongeveer 100.000 keer in Nederland in; 3 tot 4 keer per vierkante kilometer in een jaar.
Bliksem heeft een temperatuur van 30.000 graden Celsius.
Een (verticale) bliksemstraal heeft een snelheid van 60.000 kilometer per seconde en is gemiddeld 5 tot 6,5 kilometer lang.
Donder ontstaat door de hoge temperatuur binnen een bliksemschicht. Door deze zeer grote hitte zet de lucht uit met een knetterende klap.

Verhelderende feiten over onweer
De gemiddelde bliksemstraal is 10km lang.
De gemiddelde onweersbui verplaatst zich met een snelheid van 10 – 15 km/uur.
Ais de rand van een onweersbui tot op 16 km genaderd is, loopt men op de grond risico om door bliksem te worden getroffen. Hierdoor vallen er veel doden en gewonden door blikseminslag terwijl de lucht boven het slachtoffer helder is.
Gemiddeld genomen kan onweer slechts worden gehoord op een afstand van 5 tot 6 km. Dit is echter afhankelijk van vochtigheidsgraad, terreingesteldheid en andere factoren.

Meer informatie over bliksem vindt u hier

Wat is ozon ?
Ozon is een kleurloos gas met een penetrante geur. Het is een luchtvervuiler van veel zorg in Europa, want het kan schadelijk zijn
voor de menselijke gezondheid en het milieu. Ozon op de begane grond - in de lucht die we inademen - niet te verwarren met de ozonlaag in de bovenste atmosfeer, die beschermt de aarde tegen ultraviolette straling van de zon stralen. Daarboven ozon is 'goed' - op de begane grond is het 'slecht' .
Ozon wordt gevormd wanneer bepaalde gassen, bijvoorbeeld van auto's en elektriciteitscentrales, reageren onder invloed van zonlicht.
Sinds de vorming van ozon vereist zonlicht, de hoogste niveaus van ozonvervuiling tijdens periodes van warm en zonnig weer.
Menselijke activiteiten hebben geleid tot veel hogere ozon-concentraties in het Europa van vandaag dan in de pre-industriële tijdperk .

Ozon is een agressief gas dat bijna volledig door het lichaam opgenomen wordt. Het dringt bij de inademing door tot in de kleinste luchtwegen en de longblaasjes en beschadigt er de slijmvliezen.
Gevolgen van blootstelling aan te hoge ozongehaltes zijn:
- Geïrriteerde ogen
- Pikkende neus en keel
- Droge hoest
- Piepende ademhaling
- Kortademigheid
- Gevoel van ademnood door pijn in de borstkas
- Gevoel van ziekte
- Hoofdpijn

Bij ozonconcentraties van 240 microgram per m3 gaat de longfunctie met 5 à 10% omlaag.
Bij concentraties van 360 microgram bedraagt dat reeds 15 à 25%.
Over het algemeen nemen de klachten toe met de hoeveelheid ozon en de duur van de blootstelling. Dit gebeurt ook wanneer u dieper inademt, zoals bij fysieke inspanning. Zwaar werk en sport worden daarom afgeraden tijdens hoge ozonvervuiling.

Kinderen, ouderen en mensen met ademhalingsproblemen kunnen dus beter geen zware inspanningen doen tussen 12 en 20 uur.
De hoge ozonconcentratie is te wijten door de luchtverontreiniging van de voorbije dagen, de slechte verdunningsomstandigheden en het mooie, warme weer.

Ozonlaag
De hoogste ozonconcentraties vinden we meestal in de stratosfeer op hoogten tussen de 20 en 30 kilometer. De ozonlaag is van groot belang op de aarde. Ozon houd namelijk het grootste deel van de ultraviolette straling van de zon tegen. Zonder een ozonlaag zou het leven op aarde niet kunnen bestaan.
Satellieten meten ook iedere dag de variaties in de ozonconcentraties. Bekend zijn de metingen van het ozongat dat jaarlijks boven de Antarctica verschijnt en weer verdwijnt.
De hoeveelheid ozon die in de totale atmosfeerkolom aanwezig is, wordt gemeten in zogenaamde Dobson-eenheden. De gemiddelde dikte boven de aarde ligt rond de 300 Dobson-eenheden. Wanneer de waarden onder 200 eenheden komen wordt er gesproken van een grote tekort aan ozon of te wel een ozongat.
De ozonconcentratie kan sterk worden aangetast door bepaalde chemische verbindingen van chloor en broom onder inwerking van ultraviolette straling van de zon. De reacties van deze stoffen met ozon komen goed op gang als er polaire stratosfeerwolken ontstaan bij zeer lage temperaturen (lager dan -80 graden). Dit lukt meestal in de winter.

Meer informatie over Ozon vindt u hier