Als de temperatuur in Nederland onder nul komt, begint het bij een grote groep Nederlanders te kriebelen. Zet de vorst door en vormt zich een mooie ijslaag om te schaatsen? De vorming van natuurijs is bijzonder lastig en ook niet alleen afhankelijk van de temperatuur. Ook bewolking, wind, vochtigheid, neerslag, ondergrondwarmte en de tijd van het jaar hebben invloed op het tot stand komen van een ijslaag. Zo zijn de nachten in deze tijd van het jaar veel langer dan halverwege februari, maar op dit moment zit er nog heel veel warmte in de grond van het afgelopen zomerseizoen. Wind maakt ijsvorming eerst heel lastig, maar ligt er éénmaal ijs en steekt er dan een koude oostenwind op, dan gaat de ijsaangroei een stuk sneller. Neerslag laat het ijs echter veel minder snel aangroeien. Ligt op het ijs een laagje sneeuw, dan werkt dit als een isolerende laag waardoor het ijs veel minder dik wordt dan wanneer er geen sneeuw op ligt.
Bewolking tempert 's nachts de afkoeling, maar beschermt het ijs overdag tegen de warme zon. Is de lucht echter droog dan is ook de verdamping groot, waardoor veel warmte aan het water wordt onttrokken. Onder die omstandigheden zal het ijs ook bij een luchttemperatuur van iets boven het vriespunt aangroeien. In vochtiger lucht is dat niet het geval en zal bij temperaturen boven nul water op het ijs komen te staan.
Wind zal het bevriezingsproces in de regel versnellen, omdat de warmte die vrijkomt bij bevriezing dan snel wordt afgevoerd. Waait het echter hard dan wordt de bevriezing juist vertraagd, omdat het water dan goed mengt en het warme bodemwater omhoog komt.
Al deze factoren hebben dus invloed op de snelheid waarmee een ijsvloer tot stand komt, maar ze zorgen er ook voor dat het ijs sterk van kwaliteit kan verschillen.

Als de hogedrukgebieden boven Scandinavië in de verwachting voor vijf dagen vooruit voor komen tijdens de wintermaanden worden de schaatsliefhebbers alert. Bij een windrichting uit noordoost tot oost wordt in de winter dan ook vaak koude lucht aangevoerd waarin bewolking verdwijnt en ijs zich snel vormt. Helemaal mooi wordt het als lucht van hoge breedten over Rusland naar ons toe kan stromen. We krijgen dan te maken met continentaal Arctische lucht. Echt lage temperaturen zijn dan mogelijk en het elfsteden-comité wordt dan ook wakker. De continentaai Arctische lucht die in de winter voor zeer lage temperaturen kan zorgen, wordt in de zomer meestal getransformeerd naar continentaal polaire lucht voordat hij bij ons aankomt.

Ook wanneer na een vorstperiode de dooi invalt wordt het vaak eerst op grotere hoogte warmer. Het begint dan te regenen terwijl het aan het aardoppervlak nog vriest. Dat leidt tot ijzel, een zeer verraderlijke vorm van gladheid. Ook weinig neerslag kan de wegen in luttele minuten spiegelglad maken. Gladheid kan ook ontstaan door opvriezing of bevriezing van natte weggedeelten, maar het verkeer ondervindt meestal meer hinder van sneeuw. Vooral als het er ook hard bij waait.

In een sneeuwstorm kunnen meters hoge sneeuwduinen ontstaan waardoor hele gebieden van de buitenwereld worden afgesloten en dagen achtereen onbereikbaar zijn. Iedere winter is het weer raak, jaarlijks lopen argeloze reizigers vast in de sneeuw. Eenmaal vast in de sneeuw wordt de situatie steeds hopelozer: de auto raakt verder bedolven onder de sneeuw en ook in de auto koelt het snel af tot onder nul!

Vuistregel groei van ijs
Het is niet gemakkelijk om nauwkeurig de groei van ijs te berekenen. Sinds 1982 voorspelt het KNMI de ijsgroei met een computermodel dat redelijk goed voldoet. Vuistregel is een aangroei van een centimeter per dag bij een minimumtemperatuur van -5 graden. Is het kouder, dan gaat het harder. Elke graad vorst erbij levert een centimeter extra op. Zodra de ijsdikte 6 a 7 centimeter bedraagt, neemt de ijsvorming af. Maar na een langdurige, strenge vorstperiode kan bevroren water veranderen in een ijsvloer met een dikte van tientallen centimeters. Bij een gemiddelde Elfstedenwinter is het ijs 15 tot 25 centimeter dik. Dan is het mogelijk met een auto op het ijs te rijden. In 1963 is in het oosten zelfs een dikte van meer dan 40 centimeter gemeten! Zo'n dikke laag ijs zou een complete trein kunnen dragen.

Draagkracht van ijs.
- Bij een ijsdikte van 4 a 5 cm kan een persoon in principe schaatsen.
- Veilig schaatsen kan volgens het KNMI pas bij een ijsdikte vanaf 7 cm
- Vanaf een ijsdikte van 12 cm worden toertochten georganiseerd.
- De Elfstedentocht is pas mogelijk bij een ijsdikte vanaf 20 cm.
- Over ijs met een dikte van 45 cm zou een trein kunnen rijden.

Soorten natuurijs:

Bobbelijs
Wanneer met een bulderende oostenwind zeer koude lucht naar West-Europa schuift, is er sprake van transportkou. Het is dan onaangenaam koud met temperaturen die ruim onder nul liggen. Door de oostenwind is het voor het gevoel echter nog veel kouder. Vorming van een ijsvloer gaat in dit geval niet al te snel. Het water is door de stevige wind constant in beweging, maar koelt natuurlijk wel langzaam af. Op een gegeven moment bevinden zich toch ijskristallen in het water die met de stroming meegaan en zich aan het eind van de sloot, vijver of een meer gaan ophopen. Uiteindelijk vormen ze een stroperige massa die op den duur helemaal vastvriest. De ijslaag die zich dan vormt kan al vrij snel een dikte bereiken waarbij de eerste waaghalzen het ijs uitproberen, maar door de hobbelige structuur is een schaatsliefhebber niet echt gecharmeerd van dit type ijs. Het ijs is overigens niet doorzichtig maar een beetje grauw en troebel.

Bomijs / Grijsijs
IJs waar het water onderuit gelopen is. Link, omdat het draagvlak van het water ontbreekt. Het ijs kan als een bom uit elkaar spatten.

Donorijs / IJstransplantaties
Sinds de winter van 1995-1996, toen het in Nederland weer eens goed vroor, nam de Elfstedenkoorts flink toe. Omdat het ijs nog lang niet overal dik genoeg was, besloot men (wind)wakken te vullen met ijsblokken uit poldersloten die niet in het traject van de Elfstedentocht waren opgenomen. Het mocht uiteindelijk niet baten, maar in 1997 werd dit opnieuw toegepast waardoor toen de Tocht wel werd verreden.

Sinds de Elfstedentocht van 1985 transplantatie-ijs. IJsfanaten hielpen de natuur een handje door onder bruggen en op andere plaatsen waar de ijsvorming niet echt op gang wilde komen schotsen in het water te leggen. Die zorgden er vervolgens voor dat de ijsvloer dicht vroor.

Dubbeltjesijs
In het noorden en westen van het land zijn grote veengebieden te vinden. Als de sloten in de polders bevriezen ontstaat er tijdens een windstille nacht zwartijs, maar opbollende gasbelletjes vriezen al vrij snel vast in het ijs. De belletjes zijn vaak niet heel erg groot, meestal niet eens groter dan een dubbeltje. Wie tijdens het schaatsen op dubbeltjesijs valt, is ook wel op zoek naar dubbeltjes.

Elfstedenijs
Dit ijs zegt niets over de kwaliteit, maar alles over de dikte. Elfstedenijs is dik genoeg om grote groepen schaatsers en toeschouwers te houden. Elfstedenijs moet minimaal 15 cm dik zijn. Tijdens de Tocht der Tochten is het vrijwel onmogelijk om op het hele traject deze ijsdikte te bereiken. Onder bruggen is het ijs veel minder dik en daar moet men dan ook klûnen.

Grondijs / Ankerijs / Pannenkoekenijs
IJs dat niet aan de oppervlakte, maar in de diepere (koudere) lagen van een (vaak grotere) waterpartij is ontstaan. De in de diepte gevormde, ijsproppen, zijn naar de oppervlakte gedreven en daar aan elkaar gevroren. Grondijs is te herkennen doordat er soms waterplanten, modder, of steentjes van de bodem mee naar boven zijn gekomen. Door de bolle vorm van de proppen, wordt
grondijs ook wel 'pannenkoekenijs' genoemd.

Haarijs / ijshaar
Haarijs of ijshaar dankt zijn ontstaan aan schimmels en paddenstoelen (trilzwam). Het zeldzame sierlijke verschijnsel doet zich voor op windstille winterdagen bij een hoge luchtvochtigheid en temperaturen tussen de 0 en -5 graden.
Haarijs groeit op rottende, op de grond liggende takken hout (0.7 – 7 cm dik), waarvan de schors geheel of gedeeltelijk is verdwenen. Het hout moet nat zijn door recente regenval, gesmolten sneeuw of door contact met een natte bodem.
Het haar groeit tot soms wel 10cm lengte. Het heeft een gordijnachtige structuur van naast elkaar geplaatste haren van ijs met een dikte van 0.01 tot 0.05mm en zit nooit in de war.
Het haarijs wordt in Nederland ook wel de baard van Koning Winter genoemd.

Kippengaasijs
Ontstaat, zodra de temperatuur onder de nul graden Celsius komt. Strikt genomen ietsje (-O.2 ) eronder, omdat het water buiten niet zuiver is. Bij deze temperatuur gaat water van zijn vloeibare vorm over in de vaste vorm: ijs. Er vormen zich talloze minuscule zeshoekjes die te vergelijken zijn met kippengaas, maar dan driedimensionaal. Hoe snel dit gaat en hoe dik het ijs wordt, hangt af van een scala aan factoren. Van de temperatuur van lucht en water natuurlijk, van de zuiverheid van het water - hoe meer zout, hoe lager het stolpunt - van de wind, de luchtvochtigheid, de stroomsnelheid en de menging van het water en de waterdiepte. Als het sneeuwt, gaat de ijsvorming minder vlug. Onder een kraakheldere hemel groeit de ijslaag juist extra snel.

Kunstijs
Geen natuurijs maar toch even vermeld.
Een ijsvloer die als eerste geschikt is om te schaatsen is kunstijs. In ons land is dit te vinden op de bekende ijsbanen, maar na een paar nachten vorst is het ook mogelijk om bijvoorbeeld op een ondergespoten atletiekbaan te schaatsen. Omdat het water hier kunstmatig is aangebracht, noemen we dit ook kunstijs.

Melkijs
Zit er heel veellucht onder het ijs, dan is er sprake van laagjes papierdik melkijs waar iedereen zo doorheen zakt.

Ribbelijs
Ontstaat door felle wind. Het zijn eigenlijk bevroren golven. Voor de fanatieke schaatser niet echt plezierig.
IJs met bubbels eronder is bros en daardoor ook gevaarlijk.
Die bubbels zijn gestolde luchtbellen. Die zoeken een uitweg, maar komen vast te zitten in het ijs. Plantengroei draagt bij aan luchtbellen onder het ijs. Ze produceren moerasgas of methaan. Wie zo'n luchtbel doorprikt en er een brandende lucifer bijhoudt ziet ijs branden. Niet doen, want er kan ook een steekvlam ontstaan.

Sneeuwijs / Kwalsterijs
Wanneer er sneeuw valt bij het invallen van de vorst, kunnen de sneeuwvlokken het water behoorlijk snel laten afkoelen. Net als bij bobbelijs vormt zich dan een wat stroperige massa die bij aanhoudende vorst de basis vormt van de ijsvloer. Ook bij sneeuwijs is de toplaag van de ijsvloer niet heel erg glad. Het kan ook zijn dan een prachtige ijsvloer opeens bedekt wordt met een paar centimeter sneeuw. Als het na de sneeuwval dan een korte tijd gaat dooien, dan komt op het ijs een sneeuwdrab te liggen, die bij de volgende vorst plotseling keihard wordt. Op welke manier sneeuwijs ook ontstaat, ook dit ijs is niet de favoriet van een schaatser.

Snelijs
Hoe gladder het ijs, hoe beter. Een natuurkundig fenomeen helpt daar een handje bij. Schaatsen ondervinden weinig weerstand. Dat komt, omdat de flinterdunne grenslaag tussen .
lucht en ijs bij niet al te lage temperaturen de eigenschappen van een vloeistof aanneemt. De moleculen van de ijskristallen werken dan als roterende rollertjes, waarop de schaatsen perfect glijden.
Snel ijs hangt niet alleen af van de structuur en de gladde ijzers, maar ook van de temperatuur. Wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam hebben uitgezocht dat ijs van _7° C of _8° C ideaal is. Dat glijdt het best. De befaamde Elfstedentocht van 26 februari 1986 bewees het met een spiegelgladde ijsvloer, een gemiddelde temperatuur van - 5,8 graden en weinig wind.

Warmevoetenijs
IJs ontstaan bij een flinke wind, waardoor aan het wateroppervlakte een soeplaag van bewegende losse brokjes ijs ontstond, die later - vaak in één keer - dichtvroor. De zo ontstane hobbelige oppervlakte veroorzaakt trillende (dus warme) voeten bij het schaatsen.

Werkijs
De Elfstedentocht van 1956 kenmerkte zich door slecht, stroef en hobbelig ijs. Wekenlange sneeuwval. wind en vorst zorgden voor het tegenovergestelde van een spiegelgladde ijsvloer. De rijders kregen werkijs voorgeschoteld.

Zwartijs
Het mooiste ijs, volgens schaatsliefhebbers is zwartijs. Het is ijs dat tijdens een aantal windstille vorstnachten is ontstaan. Het bestaat uit lange ijsnaalden die aan elkaar zijn gevroren. De structuur van het ijs is van de beste kwaliteit en het ijs is volkomen helder. Bij zwartijs is het mogelijk om de bodem van een ven of meer te zien. In landen als Finland, waar vaak zeer helder water te vinden is, kan men zelfs meters diep kijken! Het maakt de beginnende schaatser misschien bang, maar de doorgewinterde schaatsen wordt blij van (dik) zwartijs.

Hoe minder lucht onder het ijs, hoe helderder. Zwart ijs is de allermooiste soort. Zuiver, spiegelglad en kristalhelder. Eigenlijk niet zwart, maar doorzichtig. Alsof je door een ruit kijkt. De bodem van sloot of plas kleurt die ruit zwart. Tijdens de Elfstedentocht van 1986 lag er zulk ijs.


Friese Elfstedentocht, de tocht der tochten op natuurijs. (It Giet Oan)
Gehouden Friese Elfstedentochten:
1740, Waarschijnlijk de eerste Friese Elfstedentocht
1749, De oudste vermelding
1763
1765
1809, Door Pals Andrise en Pals Geerts in 14 uur en 30 minuten
1840
1845
1848, 22 januari, Door 4 mannen in 15 uur en 30 minuten
1849
1851
1862
1864
1868, 11 januari, Door Sjoerd Sjoerds van der Wey en Peter Dikhoff
1871
1885
1890, 20 december, Door Pim Mulier 12 uur en 55 minuten, Voorloper van de Elfstedentocht
1890, 27 december, Door de 3 van Rauwerd, Hobbe Beerdt van Slooten en Sipke en Age Gerlofs Bottema
1890, 28 december, Door Siek Dijkstra, Alle Dijkstra, Hendrik Schurer, Hotze Schurer en Jacob Jacobs
1891, 3 januari, Door Sjoerd de Jong, Pier de Jong en met W. Anema
1894
1899
1901

Officiële gehouden Friese Elfstedentochten met de winnaars:
Editie: Jaar, Datum, Winnaar, Tijd(uu:min), Afstand(km)
01: 1909, 02 januari, M. Hoekstra, 13:50, 189.
02: 1912, 07 februari, C.C.J. de Koning, 11:40, 189.
03: 1917, 27 januari, C.C.J. de Koning, 09:53, 189.
04: 1929, 12 februari, K. Leemburg, 11:09, 191.
05: 1933, 16 december, A. de Vries, S. Castelein, 11:30, 195.
06: 1940, 30 januari, A. Adema, D. van der Duim, C. Jongert, P. Keizer, S. Westra, 11:30, 198.
07: 1941, 06 februari, A. Adema, 09:19, 198.
08: 1942, 22 januari, S. de Groot, 08:44, 198.
09: 1947, 08 februari, J. van der Hoorn, 10:51, 191.
10: 1954, 03 februari, J. van der Berg, 07:35, 198.
11: 1956, 14 februari, Geen winnaar aangewezen, --:--, 190.
12: 1963, 18 januari, R. Paping, 10:59 196. (De hel van 63)
13: 1985, 21 februari, E. van Benthem, 06:47, 196.
14: 1986, 26 februari, E. van Benthem, 06:55, 199.
15: 1997, 04 januari, H. Angenent, 06:49, 199.

Door de klimaatverandering sinds het eind van de jaren 60 is de kans op een Elfstedentocht meer dan gehalveerd.

Een storm levert zeker in dichtbevolkte gebieden, steden en bossen grote risico's op.
Bij windkracht 10 of meer worden bomen ontworteld, of vele hectares bos geveld en is schade aan gebouwen onvermijdelijk. Door rondvliegende objecten, zoals dakpannen, schuttingen, golfplaten en afgewaaide takken is het tijdens een storm soms levensgevaarlijk. Vooral windstoten, die in een flinke storm of bij onweersbuien snelheden kunnen bereiken van meer dan 100 km/uur, zijn verraderlijk zeker in het verkeer. Auto's met aanhanger, caravans, vrachtauto's en natuurlijk ook fietsers en motorrijders zijn al gauw een speelbal van de wind. Bovendien raken wegen en spoorlijnen versperd en kunnen het openbaar vervoer en de luchtvaart ernstig ontregeld worden.

Een stormvloed is het opstuwen van zeewater door stormwinden. Er is sprake van een stormvloed als een vloed het zogenaamde grenspeil heeft bereikt of overschreden.

Aan zee waait het doorgaans het hardst maar kustbewoners zijn er ook meer aan gewend. De soms huizenhoge golven, die door een zware storm of orkaan kunnen ontstaan, zorgen echter ook aan de kust voor gevaarlijke situaties en schade. Ook ijsschotsen die op de kust lopen en kruiend ijs kunnen gevaar opleveren.
De ergste rampen worden veroorzaakt door stormvloeden, een sterke verhoging van de zeespiegel langs de kust door de wind. Vooral wanneer het hoogtepunt van een storm samenvalt met springtij kunnen grote gebieden onder water komen te staan. Berucht zijn de historische stormvloeden veroorzaakt door een langdurige noordwesterstorm langs de Noordzeekust. Vooral een serie stormen kort na elkaar kan de waterstanden Flink verhogen en een gevaar vormen voorde beschermende dijken. De zwaarste stormen komen doorgaans in het winterhalfjaar voor maar ook in de zomer kan het hard waaien. Dan zit het gevaar vooral in de plotselinge windstoten tijdens onweersbuien. Ook een heuse storm die met windkracht 9 of 1O op de kust beukt is midden in de zomer mogelijk.

Wanneer het weer om extra oplettendheid vraagt door gladheid, zware neerslag of storm dan wordt u gewaarschuwd door het KNMI. Dreigt het extreem te worden dan volgt een Weeralarm, een ernstiger waarschuwing. De waarschuwingen en het Weeralarm worden zo mogelijk voorafgegaan door een voorwaarschuwing waarin wordt aangegeven hoe groot de kans is dat het extreem wordt en een Weeralarm volgt.
In het Weeralarm wordt nadrukkelijk gewezen op de mogelijke gevolgen en de risico's van het gevaarlijke weer.

Een weeralarm wordt pas afgegeven als voor 90 procent zeker is dat het voorspelde zware weer echt plaats zal vinden.
Ook wordt het alarm niet langer dan 24 uur van tevoren uitgevaardigd. Als er een weeralarm wordt afgegeven, is het aan te raden om binnen te blijven en NOS-teletekst pagina 713 te volgen.

Het KNMI acht een weeralarm nodig bij de volgende weersomstandigheden:
- Bij windkracht 10 of meer.
- Bij gladheid door sneeuwval of ijzel van minstens 3 centimeter per uur of 10 centimeter in 6 uur.
- Bij driftsneeuw (sneeuw die door wind wordt opgewaaid) met een gemiddelde windsnelheid van meer dan 40 km per uur (windkracht 6 of meer).
- Bij onweer met minstens 500 ontladingen in 5 minuten in een straal van 15 kilometer.
- Bij minstens 75 millimeter regen in 24 uur.
- Bij windstoten van ten minste 100 km per uur aan de kust (van november tot en met april ten minste 120 km per uur).

Het KNMI werkt met kleurcodes.
Vanaf 1 februari 2010 geeft het KNMI voortaan een algemene weerwaarschuwing voor de verschillende provincies. Kleurcodes geven aan hoe de situatie is.
Het is niets meer dan dan een weerswaarschuwing voor een extreme weersituatie die grote gevolgen kan hebben voor de samenleving. Het is slechts een methode om de samenleving zo goed mogelijk te informeren om schade te beperken.

Groen: geen bijzonderheden
Geen waarschuwingen. Niks aan de hand.
Het verwachte weertype geeft geen aanleiding voor het uitgeven van een waarschuwing.

Geel: Wees alert
Dit zijn weersituaties die in Nederland vaak voorkomen waarbij het raadzaam is op te letten.
Een waarschuwing voor gevaarlijk weer geeft het KNMI op zijn vroegst vanaf 48 uur voordat het verschijnsel met een zekerheid van 60 procent kan optreden. De waarschuwingen voor gevaarlijk weer kan het KNMI geven voor gladheid en sneeuwval, onweer, regen, hitte, wind- en waterhozen, windstoten en slecht zicht (mist).

Oranje: Wees voorbereid
Waarschuwing voor extreem weer. Het KNMI geeft deze op zijn vroegst 24 uur voordat het verschijnsel met een zekerheid van minstens 60 procent kan optreden, uit. Waarschuwingen voor extreem weer geeft het KNMI voor gladheid door ijzel, ijsregen, sneeuwval of driftsneeuw, onweer, regen en windstoten.

Rood: Onderneem actie
Weeralarm. Enorm gevaar met risico voor lijf en leden.
Het KNMI geeft een Weeralarm uit op zijn vroegst 12 uur voor het verschijnsel met een zekerheid van 90 procent kan optreden.

Afgegeven Weeralarm (code Rood Overijssel) vanaf het moment dat weerstation Haaksbergen online is:

18 februari 2022: Zeer zware windstoten door storm Eunice
14 februari 2021: 18:10 voor maandag van 07:00 tot 14:00 uur wegens kans op gladheid door ijzel.
06 februari 2021: 12:38 zondag de gehele dag, langdurig sneeuwval in combinatie met sneeuwjacht en snijdende kou.
18 januari 2019: 12:00 - 14:00 Zeer zware windstoten (tot 110 - 130 km/h).
11 december 2017: 's Middags. Wegens grootschalige gladheid door sneeuwval 10 – 15 cm
13 februari 2012: 's Ochtends. Gladheid door winters neerslag, ijzel en lage wegdektemperatuur.
14 juli 2010: Zware regen- en onweersbuien, zeer zware windstoten.
10 juli 2010: Zeer zware onweersbuien met (zeer) zware windstoten, hagel en lokaal vele neerslag.
10 januari 2010: Sneeuwjacht: Grote overlast.
09 januari 2010: Sneeuwjacht: Grote overlast.
20 december 2009: Zware sneeuwval, grote overlast. Door combinatie met sterke wind ook sneeuwjacht
20 augustus 2009: Zeer zware windstoten (tot 110 km/h) / zwaar onweer, grote schade mogelijk
03 juli 2009: Zware storm met onweer, gevaar en grote overlast mogelijk.

Afgegeven Waarschuwing voor extreem weer (code Oranje Overijssel) vanaf het moment dat weerstation Haaksbergen online is:

22 februari 2024 22:00 uur tot 01:00 uur. Mogelijk zeer zware windstoten door storm Louis.
11 januari 2024 18:00 uur tot 00:00 uur. Plaatselijk erg glad door ijzel.
09 juli 2023 13:00 uur tot 21:00 uur. Stevige onweersbuien met grote hagelstenen 2 tot 4 cm en zware windstoten van 70-100 km/u.
05 juli 2023 10:00 uur. Zeer zware windstoten van 100-120 km/u door storm Poly.
20 juni 2023 13:11 uur. Later vanmiddag en vanavond zware onweersbuien lokaal veel neerslag, mogelijk hagelstenen van ca. 2cm en windstoten tot 80 km/uur.
18 december 2022 21:00 uur tot 02:00 uur Verraderlijk glad door ijzel en/of neerslag op een bevroren ondergrond.
15 december 2022 21:00 uur tot 02:00 uur Verraderlijk glad door ijzel a.g.v. regenbuien die op bevroren ondergrond vallen.
19 juli 2022: Extreme hitte.
18 juli 2022: 17:24 Dinsdag zeer warm met zeer hoge temperaturen van 38 - 39 graden.
19 mei 2023: Zware onweersbuien.
18 februari 2022: 14:00 Vanaf vrijdagmiddag kans op zeer zware windstoten van 100-120 km/u.
23 december 2021: 07:11 Kans op gladheid door regen en bevroren ondergrond, ijzel en winterse neerslag.
18 juni 2021: 17:50 Zware onweersbuien met kans op zware windstoten en grote hagelstenen.
07 februari 2021: 18:09 tot maandag avond Gladheid a.g.v. ijsplaten sneeuwduinen en sneeuwresten.
05 februari 2021: 19:56 tot zondag 19:46 uur Kans op gladheid door sneeuwval en stuifsneeuw (jachtsneeuw) op zondag.
01 februari 2021: 05:38 tot 09:00 uur Wegens kans op verraderlijke gladheid door ijzel.
09 januari 2021: 07:26 tot 09:00 uur Wegens gladheid door ijzel op diverse plekken.
16 augustus 2020: 21:00 tot 23:00 uur Zware onweersbuien, soms met hagel, windstoten en veel neerslag.
08 februari 2020: 13:57 Zondag onstuimig met in de middag en avond zeer zware windstoten
31 december 2019: Lokaal zeer dichte mist tot en met de Nieuwjaars ochtend.
23 juli 2019: 09:00 tot en met 27 juli 2019 Wegens aanhoudende extreme hitte
07 juni 2019: 12:26 uur Eind van de middag wegens onweer met zware windstoten.
04 juni 2019: 23:00 uur Onweersbuien met (zeer) zware windstoten, hagel en lokaal veel neerslag.
25 januari 2019: 15:25 - 19:00 uur Wegens Verraderlijke gladheid door ijzel en sneeuw.
25 juli 2018: Wegens extreme hitte in het hele land m.u.v. Waddengebied. Aanhoudende hitte met weinig tot geen afkoeling in de nacht.
31 mei 2018: 's middags. Wegens zware onweersbuien.
29 mei 2018: 's avonds. Wegens forse onweersbuien met plaatselijk veel regen.
18 januari 2018; 12:00 - 14:00 uur. Kans op zeer zware windstoten 100 - 120 km/uur
17 december 2017: 's Ochtends. Wegens gladheid door bevriezing
11 december 2017: Wegens sneeuw, ijzel en bevriezing
10 december 2017: Wegens sneeuw, ijzel en bevriezing
09 december 2017: Wegens sneeuw, ijzel en bevriezing
06 januari 2017: 's Middags. Gladheid door sneeuw en ijzel, bevriezingsgevaar.
30 mei 2016: 's Avonds. (Zware) Onweersbuien, lokaal met hagel en veel regen.
06 januari 2016: Grootschalige gladheid door ijzel.
05 januari 2016: Sneeuw/IJzel/Bevriezing Potentieel gevaar voor iedereen
07 februari 2015: Kans op gladheid agv. ijzel/ lichte- motregen op een bevroren ondergrond
24 januari 2015: Gladheid door ijzel, lokaal ook door sneeuw
23 januari 2015: Komende nacht en ochtend in het hele land gladheid door ijzel.
27 juli 2013: Tussen 11:00 en 13:00 uur. Zware onweersbuien.
28 maart 2013: Wegens droogte en harde wind groot brandgevaar.
06 december 2012: Plaatselijk glad door winterse buien, morgen sneeuw en vrij veel wind.
26 augustus 2011: 's Middags. Zware onweersbuien, veel regen, harde windstoten
23 augustus 2011: 's Ochtends. Zwaar onweer.
22 augustus 2011: 's Middags. Fikse onweersbuien.
21 augustus 2011: 's Middags. Zware onweersbuien en zware windstoten.
28 juni 2011: 's Avonds. Kans op hagel en op windstoten tot circa 80 km/u.
05 januari 2010: 's Avonds. Verraderlijk glad door ijzel of bevriezing van natte weggedeelten.
31 december 2010: 's Ochtends. Gladheid door ijzel of opvriezing van weggedeelten.
30 december 2010: 's Avonds. Door ijzel kan het spekglad zijn.
14 juli 2010: s' Avonds. Noodweer

Barometer:
Door de Italiaan Evangelista Torricelli in 1644.
Een barometer is een meetinstrument waarmee de luchtdruk gemeten kan worden.
Hij zette een omgekeerde buis, die hij eerst met kwik vulde, in een bak met kwik, waardoor boven in de buis een vacuüm ontstond. De lengte van de kwikkolom was aldus een maatstaf voor de luchtdruk. Een schaalverdeling kon gemakkelijk worden aangebracht.
Een luchtdruk van 75 cm kwik komt overeen met 1000 hPa. Een schaalverdeling in centimeters kwikdruk is nog te vinden op oudere barometers.

Het verband tussen de luchtdruk en de hoogte werd door Blaise Pascal en René Descartes aangetoond.

De eerste beschrijving van een registrerende kwikbarometer komt uit Engeland. Robert Hooke beschreef in 1679 zijn ‘Weather-Wiser’.

In de 19e eeuw kwamen de kwikloze barometers op de markt voorzien van een luchtledig metalen doosje (vidie-trommeltje) en waren zeer geschikt voor registratie. Deze barografen werden voorzien van meerdere van die doosjes om de nauwkeurigheid te vergroten.
Het idee om luchtdrukverandering op deze manier vast te stellen werd al rond 1700 geopperd door de Duitse filosoof en natuurkundige Gottfried Wilhelm Leibnitz. Rond 1840 ontwierp Lucien Vidie zijn aneroide barometer. Het werd een groot succes vanwege zijn kleine afmetingen, gebruiksgemak en nauwkeurigheid. Tot ver in de 20ste eeuw waren ze nog in gebruik bij het KNMI en worden tot op de dag van vandaag (2017) het meest toegepast.

Barothermometer:
Door de Engelse natuurkundige Robert Hooke in 1668.
De werking berust op het verschil in aanwijzingen van een open en gesloten thermometer, die naast elkaar waren gemonteerd.
De open thermometer reageert op verandering van zowel temperatuur als luchtdruk. De barometerstand kon worden afgeleid uit het verschil in de aanwijzing van de echte (gesloten) thermometer en de open luchtdrukgevoelige thermometer.

Hygrometer:
Door Leonardo da Vinci rond Rond 1400.
In 1664 maakte Francesco Folli een meer praktisch model.
Een Hygrometer is een instrument om vochtigheid van de lucht te meten.

Horace-Benedict de Saussure beschreef in 1783 de werking van een haarhygrometer. De haar wordt langer als hij vochtig wordt en trekt zich samen of wordt korter als hij uitdroogt. In 1875 kreeg dit type een bredere toepassing door Carl Friedrich Koppe.
Vochtigheidsmeters werden eind 17e eeuw populair in de vorm van weerhuisjes. Bij mooi (droog) weer draaide er een vrouwtje naar buiten, bij slecht (vochtig) weer draaide het mannetje naar buiten

Thermometer:
Door de Italiaan Galileo Galilei in 1593
Een thermometer is een meetinstrument dat gebruikt wordt om temperaturen te meten.
Het was Galileo die met een proef in 1593 voor het eerst warmte-uitzetting van lucht in een gesloten glazen bol aantoonde. Hij ontwierp verschillende thermoscopen die lieten zien dat de temperatuur varieerde maar niet hoeveel.
De thermoscoop bestaande uit een gesloten glazen cilinderfles met vloeistof waarin een aantal glazen bolletjes zweven werd in 1640 uitgevonden door Ferdinando II de’Medici. De werking berust op het gegeven dat de dichtheid van de vloeistof minder wordt als die warmer wordt. De bolletjes zullen dan naar beneden zweven bij verwarming van de vloeistof. Het aantal gezonken en drijvende bolletjes is een maat voor de temperatuur.

De Duitse natuurkundige Gabriel Fahrenheit heeft als eerste een goed bruikbare thermometer ontworpen. Vroegere thermometers maakten gebruik van de uitzetting van lucht of van alcohol. In 1714 verving hij de alcohol door kwik, waardoor hogere temperaturen konden worden gemeten.
Vanaf het midden van de 18e eeuw werd de temperatuur gemeten met kwikthermometers, daarvoor door analyses van indirecte waarnemingen

Temperatuurschalen:
Gabriel Fahrenheit: 1686-1736.
0 graden is de laagste temperatuur bij een mengsel van ijs, zout en salmiak. Andere vaste punten: het vriespunt en het kookpunt.
Anders Celsius: 1701 -1741
0 graden was het kookpunt, 100 graden het vriespunt. Later werd dit omgedraaid.
Kelvin: 1824 - 1907
0 graden is het absolute nulpunt bij -273 graden Celsius.

Windmeter:
Door Robert Hooke in 1667.
De eerste anemometer voor het meten van windsnelheden werd in 1667 door Robert Hooke gebouwd.

Door Thomas Romney Robinson in 1846.
De cup-anemometer, de halve bolletjes aan het ronddraaiend molentje waarmee de wind wordt gemeten, is in 1846 uitgevonden door de Ierse sterrenkundige Thomas Romney Robinson.
De wind oefent op de holle zijde meer kracht uit dan aan de bolle kant waardoor het molentje in beweging komt.

Windvaan
Het was Leo Battista Alberti die in 1452 voor het eerst een toestel beschrijft dat de sterkte van de wind kon aanduiden. Het toestel bestond uit een vaan, dia aan de achterzijde was voorzien van scharnierend plankje dat langs een schaalverdeling kon bewegen. De vaan hield het plankje vanzelf in de wind.

Wolken:
Door Luke Howard in 1802.
De jonge Engelse weeramateur Luke Howard beschreef als eerste in 1803 zijn uitvinding voor het determineren van wolken in zijn ‘Easy on the Modification of Clouds’ Hij ging uit van drie basisvormen: Cirrus, Cumulus en Stratus. Hierbinnen zijn alle wolken onder te brengen. Hij bedacht ook de bijbehorende wolkensymbolen.
Het luide de ontwikkeling van de moderne meteorologie in.

Zichtmeter
In 1789 werd voor het eerst melding gemaakt van een diaphanometer of de haarhygrometer. Een meetinstrument om de helderheid van de lucht te bepalen bedacht door Horace-Benedict De Saussure uit Zwitserland. Het zicht werd door schatting bepaald.
In 1919 werd de eerste Sichtmesser gepubliceerd door de Duitser Albert Wigand. In 1921 kwam de verbeterde versie de Keilsichtmesser uit.
Anno nu maakt men gebruik van de verstrooiingsmeter (forceward-scattermeter) en de zichtmeter (transmissometer) en menselijke waarnemingen.

Zonneschijnmeter:
Door John Francis Campbell in 1853.
Een zonneschijnmeter is een meteorologisch instrument voor het vastleggen van het aantal uren dat de volle zon op een bepaald stukje van het aardoppervlak schijnt en er dus geen wolkendek aanwezig is.

Zonnewijzer:
De schaduw van de zon wordt vanaf de morgen steeds korter om vervolgens vanaf het midden van de dag weer langer te worden. Deze schaduw is het kortst als de zon in het zuiden het hoogste punt aan de hemel bereikt.
De oude Grieken zetten een stok (gnomon) op een vast punt in de grond zodat dit goed was te volgen. Het ontstaan van de zonnewijzer.

In Egypte is een van de oudste zonnewijzers gevonden in het graf van farao Thoetmonsis III, 1436 voor Christus. Deze bestond uit een horizontale meetlat waarop loodrecht een dwarshout was bevestigd. Deze wierp een schaduw op de meetlat. De lengte van de schaduw op de lat gaf de tijd aan. Rond 1200 voor Christus waren in Egypte zonnewijzers in gebruik met een indeling van 12 uur voor de lengte van de dag en 12 uur voor de nacht. Er was sprake van Babylonische (ongelijke) uren doordat de dag in de zomer langer duurt dan in de winter. De Chinezen kwamen al in 1000 voor Christus tot de ontdekking dat als je de stok scheef zette ten opzichte van de aardoppervlak deze als een vrij nauwkeurige tijdmeter kan fungeren.

Vanaf 1350 na Christus werd afgestapt van de ongelijke tijdsindeling en volgde de geleidelijke overgang naar een indeling van 24 gelijke uren die elk weer werden verdeeld in 60 minuten, waarbij 1 minuut weer uit 60 seconden bestond. Dit wordt ook aangegeven op de zonnewijzers aan de gevels vanaf die tijd. Nu geeft de hoek van de schaduw tot de stijl de tijd aan. Ook wel de poolstijlzonnewijzer. De stijl dient wel ingesteld te worden op de breedtegraad waar men zich bevond en gericht naar de hemelpool. Anders is de zonnewijzer geen goede tijdmeter. Later ontstonden ook de zak- en reiszonnewijzers waarvan de stijl in de gewenste hoek ingesteld kon worden.

In de 17e eeuw kwamen de slingeruurwerken onder ander door het werk van Galileo Galilie, Christiaan Huygens en Robert Hooke. De nauwkeurigheid van tijdmeting nam daardoor flink toe en had de zonnewijzer zijn tijd gehad.

Andere mogelijkheden van tijdmeting waren:
Watervat: Egyptenaren, 1400 voor Christus
Vuurkoorden, oude Chinezen,
Clepsydra’s: China en India, 400 na Christus. Ingenieuze mechanismen van tandraden aangedreven door waterkracht.
Kaarsen, Olielampen, Na 700 na Christus
Zandloper: 1380 na Christus

In heldere windstille nachten blijkt dat de temperatuur aan de grond aanzienlijk lager kan zijn dan op de normale waarnemingshoogte van 1,5 meter.
In uitzonderlijke gevallen kan dit op lopen tot 10 °C, zoals op 9 oktober 1959 te De Bilt. Het was toen op 1.5 m hoogte +5.4 °C, op 10 cm boven de grond was het –4.5 °C. Lagere gewassen zullen bij zulke omstandigheden (nachtvorst) het eerst bevriezen.

In een heldere nacht verloopt de uitstraling van warmte vanuit de bodem optimaal. Onzichtbare straling verlaat de bodem en veroorzaakt een temperatuurdaling van met name de bovenste centimeters van het oppervlak. Deze uitstraling verloopt in een bewolkte nacht veel minder effectief omdat de wolken de uitgezonden straling deels absorberen en deels terugzenden. Deze uitstraling, met sterke temperatuurdaling tot gevolg, kan er ook voor zorgen dat autoruiten bevriezen terwijl het niet vriest.

Grondtemperaturen in de zomer:
Ongemaaid gras houdt de grond op 19.5 graden.
Gras op 10cm gemaaid gras houdt de bodemtemperatuur op 24.5 graden.
De temperatuur van kale grond stijgt in de zomer tot boven de 40 graden.